Die era van hoed-dra was vir my ’n mooi en ’n edele een. Kyk jy vandag na ou moevies of ou Suid-Afrikaanse nuus-films, sal jy nie ’n enkele man sonder ’n hoed sien nie. Kaalkop buite in die openbaar was heiligskennis. Jy kon veel eerder sonder ’n broek op straat verskyn as sonder ’n hoed.

Hoed-dra het eensgesindheid onder mans bevorder. Dit kon gesien word as ’n soort uniform vir jintelmanne, met die hoedlig-groet as ’n saluut van die ordentlikes.

’n Man wat sy sout werd was het minstens drie hoede aan die kapstok in die portaal by die voordeur gehad: Sy plaashoed, sy dorpshoed en sy kerkhoed.

Vriend Rudie Thirion vertel hy kon kleintyd nie wag om eendag groot te word sodat hy ook ’n dorp- of kerkhoed soos die groot ooms kon dra nie. Een met so ’n mooi gekleurde veertjie in die band. En as ’n oom tot die kerkraad verkies word, skaf hy vir hom ’n swart hoed aan om by die manel te pas.

Die laaste ding wat ’n oom doen voor hy by die kerk instap, is om sy hoed af te haal en die eerste ding wat hy doen as hy by die kerkdeur uitstap, is om dit weer op te sit.

In Stella se wêreld vertel hulle ’n storie uit daai hoeddradae, sê Rudie. Dit was die gebruik dat ’n diaken altyd ná die diens in die konsistorie moes afsluit met gebed. As dit jou diensbeurt is, organiseer jy die diakenwerkies vir die dag. Soos wie neem die kollekte waar op en wie staan by waffer deur en so. En na die tyd sluit jy af met gebed. In die konsistorie.

Nou was diaken Soois Reinecke ’n redelike skaam en ingetoë man, vertel Rudie. Vir ou Soois het die biddery glad nie spontaan gekom nie. As sy diensbeurt aankom, het Soois dan maar die aand voor die diens sy afsluitingsgebedjie op ’n stukkie papier neergeskryf. Dan sit hy die papiertjie binne in die boom van sy hoed vas.

In die konsistorie het elke diaken en ouderling se hoed sy eie hangplek aan ’n kapstok gehad en elkeen het presies geweet waar sy persoonlike hoed moet hang. As dit dan ou Soois se bidbeurt was, het hy sy hoed gevat, dit in die hand gehou – wat sommer terselfdertyd ’n gebaar van die nodige respekte was – en dan het hy met gebuigde hoof die gebedjie in die hoed afgelees.

Nou was diaken Louw le Roux alom in die distrik bekend as ’n regte platjie. As Louw in die omtrek is, moet ’n man oop oë loop, vertel Rudie.

Op dié betrokke Sondag van Soois se diensbeurt, kies Louw kortpad deur die konsistorie na sy kollektedeur toe en in die verbygaan ruil hy ou Soois se hoed met die gebedjie in, met ’n ander hoed om.

Hulle sê toe die skaam Soois op dié dag hoed in die hand gereed staan om die afsluitingsgebed voor te lees, het dit só verloop: Soois hef met aanvanklike styf toegeknypte oë aan: “Onse dierb’re Hemelva’er . . .” En toe volg daar ’n lang, baie ongemaklike stilte voor Soois dit uitbulder: “Dissie my blêrrie hoed hierrie nie!”